Spelling van het Sranantongo
Inleiding
Omdat Sranantongo niet als taal op school gegeven wordt, is het een typische spreek- en omgangstaal. Pas in het midden van de jaren tachtig zijn uniforme spellingsregels opgesteld. Tot die tijd hield iedereen zijn eigen norm aan, wat leidde tot grote verschillen in spelling. Nogal wat van die geschreven taal vind ik volstrekt onbegrijpelijk.Zoals bij iedere spellingshervorming, was er ook bij deze veel oppositie. Dit werd versterkt door het feit, dat de normen nogal afweken van wat tot die tijd gebruikelijk was. Daarentegen is het gelukt om een set regels op te stellen, die eigenlijk geen uitzonderingen kent, die eenduidig is (zeg een woord en je kunt beredeneren hoe het moet worden geschreven), eenvoudig en snel te leren, en robuust: het zal voor een zeer lange tijd niet nodig zijn de spelling opnieuw te hervormen. De voors en tegens van de spellingshervormingen leiden steeds weer tot hevige discussies; ik ga daar niet verder op in.
De spellingsregels betreffen alleen de Sranantongo-woorden. Leenwoorden worden geschreven zoals ze in het Nederlands, Engels of welke taal het woord dan ook maar uit geleend is. Sommige leenwoorden kunnen worden versurinaamst: telefisi (ook wel terefisi), telefon.
Bij het schrijven moet men er tevens rekening mee houden dat in de uitspraak van het Sranantongo veel eindklinkers worden 'ingeslikt'. Die worden, omwille van de overzichtelijkheid over het algemeen wel geschreven! Je hoort: aygotyarènpikinkon; je schrijft: a-e go tyari èn pikin kon. (in de combinatie a e in bijvoorbeeld a e go wordt tussen de a en de e meestal een streepje geschreven.Spelling en klanken: de belangrijkste regels. Klinkers.
De letter I
De letter I is in het Sranantongo gereserveerd voor de i-klank zoals in het Nederlandse 'bier'. Voorbeelden: ini, switi, sani.De letter U
Deze wordt gebruikt voor de 'oe'-klank zoals in het Nederlandse boer. Voorbeelden: luku, buru, rutu, uma. Hiermee vervalt dus de schrijfwijze met oe, dus 'loekoe' kan in de officiële spelling niet meer.De letter O
De letter O wordt in Sranantongo gebruikt voor een klank die het midden houdt tussen de o in het Nederlandse 'roos' en de o in 'bot'. Voorbeelden: oso, noti, ondro. Zie ook de tweeklanken.De letter A
De letter A wordt gebruikt voor twee klanken: de korte a als in het Nederlandse woord jas, en de lange a in het Nederlandse waar. Wie Sranantongo spreekt, zal met deze dubbele funktie van de a over het algemeen geen moeite hebben. In de schrijfwijze is dus geen verschil meer gekomen tussen de a in 'fa' of 'bari' en in 'naki'; in het laatste geval wordt de k dus niet meer verdubbeld. Nanga en waka zijn voorbeelden van een woord dat beide klanken in zich draagt. Met de a zijn diverse tweeklanken te maken.De letter E
Deze letter is het lastigst: er kunnen drie belangrijke klanken mee worden weergegeven. De belangrijkste funktie is die voor de i-klank als in het Nederlandse wit, liggen en weer. Voorbeelden: weti, weri, smeri. Hoewel vaak deze klank geschreven werd als bijvoorbeeld witti, zullen Surinamers hier over het algemeen weinig moeite mee hebben.Als de e de klank als in het Nederlandse bed en help is, wordt er in het Sranantongo een accent grave op gezet. Bijvoorbeeld: A naki èn. Het accent wordt echter nogal eens weggelaten.
Als de letter de ee-klank uit het Nederlandse twee heeft, hebben we feitelijk te maken met een tweeklank; zie aldaar.
Tweeklanken.
Tweeklanken op basis van de y.
Met de y worden tweeklanken gemaakt die een j-achtig einde hebben. Bijvoorbeeld: boy, koyri, pay, muyti. Met behulp van de e zijn te maken: op èy: plèy; op ey: breyti, leysi, leygi. Het gebruik van ey voor de ee-tweeklank als in het Nederlandse woord twee wordt als moeilijk ervaren en levert een aantal lastig te spellen woorden op.Tweeklanken op basis van de w
Met de w worden tweeklanken gemaakt met een w-achtig karakter. Op aw: babaw, law; een klank als het Nederlandse kou, maar dan wat meer open. Op ow: skowtu. Met ow wordt een lange oo(w)-klank gemaakt.Medeklinkers
Hier worden alleen de medeklinkers behandeld die niet vanzelf spreken.De letter n.
De n wordt normaal als een gewone n uitgesproken. Aan het eind van een woord altijd als een ng-klank: san, tan, bon, bun. Komt de ng-klank in het midden van het woord voor, dan wordt die ook als ng geschreven: langa, finga. Maar niet als het een samengesteld woord is! Manpikin bestaat uit man (spr. uit: mang) en pikin. Achter de n van man in manpikin komt géén g!De letter k
Deze wordt voor alle klinkers en medeklinkers, met uitzondering van e en i, als een k uitgesproken. Voor de e en i kan deze ook als een tj-klank worden uitgesproken. Bijvoorbeeld: merki, pikin. Of dergelijke woorden met tj-klank worden uitgesproken verschilt per woord en per regio. Voor het opschrijven van woorden die men gewend is aleen te horen levert dit een aantal zeer lastige situaties. Zie ook de ty-klank.Feitelijk gedraagt de k zich min of meer als de Italiaanse letter c.
De letter g
Deze gedraagt zich net als de k. Voor de i en e kán de g worden uitgesproken als dj: gengen, gi. Zie ook de dy-klank.De letter y
De letter y is gereserveerd voor de j-klank. Bijvoorbeeld: yu, yoysti. Daarvoor wordt dus niet de j gebruikt! Met de y zijn de volgende klank-combinaties te maken: sy (syen, syoro; klank als in Engelse ship); ny (manya, klank als in Spaanse mañana); dy (dyompo, dyakti; klank als in Engelse George); ty (tyari; tyuku, klank als in Engelse watch). Let op: ty en dy komen niet voor voor de letters e en i; daar gebruiken we de k en de g voor.De letter h
In het Sranantongo komt de letter h weinig voor. Enkele woorden mogen (maar het hoeft niet) met een h geschreven worden: hati, hebi, hori, hey. Het kan ook zonder die h: ati, ebi, ori, ey. In de uitspraak is dat niet anders: de een legt meer nadruk op de h dan de ander.Vervallen letters.
In het Sranantongo komen de volgende letters niet voor: c, j, q, v, x en z. De v en z komen overigens wel in diverse bosnegertalen voor.Samengestelde woorden.
Het samenstellen van woorden wordt in de regel gedaan door het aan elkaar schrijven van de deelwoorden; dus zoals in het Nederlands. Bijvoorbeeld: pikinpapa, anansitori, matatiki. Als het eerste woord eindigt met een klinker en het volgende ermee begint, wordt er een streepje tussen gezet: siki-oso, dribi-udu.Dezelfde regels gelden voor reduplicatie (verdubbeling van woorden): dyompodyompo, nomonomo, eri-eri. Soms wordt bij reduplicatie-woorden de verbindingsklinker weggelaten. Deze hoeft dan ook niet geschreven te woorden: esesi, waswasi.
Een paar moeilijke woorden
Aleysi (rijst) spr. uit 'aleesie'Bun (goed) spr. uit 'boeng'
Wenke (meid) spr. uit 'wentje'
Skraki (de trommel uit de kaseko-muziek) spr. uit 'skratji'
Agen (opnieuw) spr. uit 'adjèn'
Weti (wit) spr. uit 'witti'
De Sranantongo file index
Twijfelt u of u een woord goed spelt? Vraag het!